ชาวเงือก รู้จักกันอีกชื่อว่า ไซเรน เซลกี หรือเมอร์โรว์ จัดอยู่ในประเภท XXXX (อันตราย/ต้องใช้ความรู้ของผู้เชี่ยวชาญ/พ่อมดที่มีทักษะสูงอาจรับมือได้) ตามที่กระทรวงเวทมนตร์กำหนด แต่การที่ชาวเงือกจัดอยู่ในกลุ่มนี้ไม่ใช่เพราะชาวเงือกเป็นสัตว์ดุร้าย แต่เพราะเราควรปฏิบัติต่อสัตว์ชนิดนี้ด้วยความสุภาพอย่างสูง เช่นเดียวกับเซ็นทอร์และยูนิคอร์น (สัตว์มหัศจรรย์และถิ่นที่อยู่)
ชาวเงือกนั้นอาศัยอยู่ในทะเลสาบหรือท้องทะเล
ชาวเงือกพบได้ทั่วโลก แต่จะมีรูปร่างหน้าตาผิดแผกแตกต่างกันไปเหมือนมนุษย์ วิถีชีวิตของพวกนี้ยังเป็นปริศนาอยู่ เช่นเดียวกับเซ็นทอร์ แต่พ่อมดผู้รู้ภาษาชาวเงือกเล่าว่าชาวเงือกมีชุมชนที่จัดระบบดีเยี่ยม จำนวนประชากรนั้นแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับขนาดที่อยู่อาศัย บางชุมชนก็มีบ้านเรือนที่ก่อสร้างอย่างประณีตบรรจง ชาวเงือกขอสละสถานะ “สิ่งมีชีวิตชั้นสูง” มาเป็นแค่ “สัตว์” เช่นเดียวกับเซ็นทอร์
ในบันทึกเก่าแก่ที่สุดเกี่ยวกับชาวเงือก พวกมันถูกเรียกว่า ไซเรน (กรีซ) และมักปรากฏอยู่ตามวรรณกรรมและภาพเขียนของมักเกิ้ลในลักษณะของนางเงือกแสนสวยที่อาศัยอยู่แถบทะเลน้ำอุ่น ส่วนเซลกีแห่งสกอตแลนด์และเมอร์โรว์แห่งไอร์แลนด์จะไม่สวยงามเท่า แต่รักในเสียงดนตรีเหมือนกันหมด ซึ่งนับเป็นเรื่องธรรมดาสำหรับชาวเงือก
– สัตว์มหัศจรรย์และถิ่นที่อยู่, นิวท์ สคามันเดอร์
ภาษาของชาวเงือก (Mermish) นั้นมีความจำเพาะและแตกต่างจากภาษาทั่วไป เมื่ออยู่เหนือผิวน้ำ ภาษาเงือกจะเป็นเสียงโหยหวนแหลมดังบาดหูที่ฟังดูน่ากลัว แต่จะเข้าใจเป็นภาษามนุษย์ด้วยเสียงที่ให้ความรู้สึกประหลาดเมื่ออยู่ใต้น้ำ (ถ้วยอัคนี บ.25) ผู้วิเศษอย่างอัลบัส ดัมเบิลดอร์ สามารถเข้าใจและสื่อสารด้วยภาษาเงือกได้ (ถ้วยอัคนี บ.26)
บางครั้งชาวเงือกก็ใช้โลบาลัก (สัตว์วิเศษก้นทะเลเหนือที่มีท่อยางพิษกับถุงน้ำพิษทั้งตัว) เป็นอาวุธของพวกเขาด้วย (โลบาลัก, น.สัตว์มหัศจรรย์และถิ่นที่อยู่)
ชาวเงือกนั้นไม่ได้รู้เรื่องเวทมนตร์มากไปกว่าหมึกยักษ์ (ถ้วยอัคนี บ.26 น.477)
เราไม่สามารถระบุได้ว่าชาวเงือกนั้นมีช่วงอายุยืนยาวเพียงใด
ชาวเงือกแห่งสกอตแลนด์
ชาวเงือกที่ฮอกวอตส์
ที่ทะเลสาบฮอกวอตส์ ชาวเงือกเป็นสายพันธุ์สก็อตที่แข็งแกร่ง (Pottermore) รู้จักในอีกชื่อว่า เซลกี (Selkie) (สัตว์มหัศจรรย์และถิ่นที่อยู่) ชาวเงือกในทะเลสาบฮอกวอตส์นั้นแตกต่างจากภาพวาดนางเงือกในห้องน้ำพรีเฟ็คอย่างสิ้นเชิง พวกเขามีผิวสีอมเทาและผมยาวสีเขียวรกรุงรัง (ถ้วยอัคนี บ.26) บ้างก็มีผมสีม่วง ทั้งหมดล้วนใบหน้าเหี่ยวซีดดุร้าย (เจ้าชายเลือดผสม บ.30) ตาของมันเป็นสีเหลืองเช่นเดียวกับฟันหัก ๆ และพวกมันมีเชือกเส้นหนาร้อยก้อนหินห้อยไว้รอบคอ มีหางสีเงินทรงพลังโบกไปมาในน้ำ และมือถือหอกไว้ (ถ้วยอัคนี บ.26)
เงือกเพศชายนั้นสูงได้ถึง 7 ฟุต และมีเครายาว ตัวหนึ่งที่แฮร์รี่เจอมีเขี้ยวปลาฉลามหลายซี่ห้อยอยู่ที่คอ (ถ้วยอัคนี บ.26)
พวกเขาอาศัยอยู่ในทะเลสาบน้ำจืดของฮอกวอตส์ ซึ่งล้อมรอบด้วยแผ่นดิน ไม่มีช่องทางเชื่อมออกไปยังทะเลสาบหรือทะเลสายอื่น (Pottermore)
พวกเขาอาศัยอยู่ก้นทะเลสาบฮอกวอตส์ ซ่อนลึกอยู่หลังพงหญ้าที่เป็นพืชน้ำสีเขียวอ่อนสูงสองฟุต ที่กรินดี้โลว์ซ่อนตัวอยู่ในแนวหญ้านั้น แฮร์รี่ต้องใช้เวลาว่ายเหนือพงหญ้านั้นราวยี่สิบนาที เพื่อมาถึงถิ่นอาศัยของชาวเงือก ที่ซึ่งเป็นพื้นโคลนสีดำกว้างใหญ่ มีหินระเกะระกะ และน้ำกลายเป็นโคลนขุ่นเมื่อว่ายผ่าน เบื้องหน้าทางไปสู่ถิ่นชาวเงือกมีหินก้อนใหญ่ ซึ่งปรากฎภาพชาวเงือกถือหอกไล่ล่าสัตว์หน้าเหมือนหมึกยักษ์ เมื่อผ่านหินก้อนนั้นไป จะพบกับถ้ำหินหยาบ ๆ มีตะไคร่น้ำเกาะผุดขึ้นจากความมืดรอบข้าง มันเรียงรายกันอยู่เหมือนหมู่บ้าน แต่ละถ้ำมีหน้าต่างและประตู บางถ้ำมีสวนพืชน้ำจัดไว้รอบ ๆ และชาวเงือกเลี้ยงกรินดี้โลว์ไว้เป็นสัตว์เลี้ยง โดยล่ามมันไว้กับหลักหน้าประตู ใจกลางหมู่บ้านเป็นจัตุรัสกลางที่เบื้องหลังมีประติมากรรมหยาบ ๆ เป็นรูปชาวเงือกขนาดใหญ่ยักษ์สกัดจากหิน (ถ้วยอัคนี บ.26)
ในปี 1995 ประมุขของชาวเงือก (Merchieftainess) ที่นี่ มีชื่อว่า เมอร์คัส (Murcus) เธอเป็นนางเงือกหน้าตาดุร้ายป่าเถื่อน (ถ้วยอัคนี บ.26)
เมอร์เทิลเคยเล่าให้แฮร์รี่ฟังว่าชาวเงือกชอบไล่เธออยู่เรื่อยเวลาที่เธอเข้าไปใกล้ (ถ้วยอัคนี บ.26)
ชาวเงือกแห่งทะเลสาบล็อคโลมอนด์ (Loch Lomond)
ในการ์ดกบของมิราเบลล่า พลันเคตต์ (Mirabella Plunkett) ที่เกิดในปี ค.ศ. 1839 ระบุว่าเธอได้ตกหลุมรักเงือกหนุ่มแห่งทะเลสาบล็อคโลมอนด์ (Loch Lomond) แต่ถูกขัดขวางจากครอบครัว มิราเบลล่าจึงแปลงร่างเป็นปลาแฮดด็อกเพื่อไปอยู่กับเงือกหนุ่ม และไม่มีใครเห็นเธออีกเลยนับแต่นั้น (การ์ดกบช็อกโกแลต)
เหตุการณ์สำคัญของชาวเงือก
ค.ศ. 1692 ชาวเงือกได้รับการร้องขอให้มีส่วนร่วมอภิปรายระหว่างการประชุมสุดยอดของสมาพันธ์พ่อมดนานาชาติในประเด็นเกี่ยวกับสัตว์วิเศษ (magical creature) เช่น มีกี่สายพันธุ์ที่เราสามารถปกปิดไม่ให้มักเกิ้ลพบเห็น และควรเป็นสายพันธุ์ใดบ้าง เราจะนำพวกมันไปหลบซ่อนอยู่ที่ไหนและหลบซ่อนอย่างไร จนได้ข้อยุติว่ามี 27 สายพันธุ์ที่ต้องซ่อนตัวจากพวกมักเกิ้ล (สัตว์มหัศจรรย์และถิ่นที่อยู่ บทนำ)
ค.ศ. 1811 โกรแกน สตัมป์ รัฐมนตรีกระทรวงเวทมนตร์ในขณะนั้นได้กำหนดนิยามที่ได้รับการยอมรับมากที่สุดว่า “สิ่งมีชีวิตชั้นสูง (Being)” คือ “สิ่งมีชีวิตใด ๆ ที่มีความเฉลียวฉลาดเพียงพอจะเข้าใจกฎหมายของโลกเวทมนตร์ และมีส่วนรับผิดชอบในการกำหนดตัวบทกฎหมายเหล่านั้นได้” ซึ่งชาวเงือกได้รับเชิญผ่านล่ามให้เป็น “สิ่งมีชีวิตชั้นสูง” เป็นครั้งแรก ทว่าหลังจากที่เซ็นทอร์ไม่พอใจที่ถูกจัดรวมอยู่ในกลุ่มเดียวกับแม่มดเฒ่าและผีดิบดูดเลือด พวกเขาก็ประกาศว่าจะจัดการธุระของตัวเองเป็นเอกเทศจากพ่อมด กลุ่มชาวเงือกก็ได้ขอสถานะเป็นแค่ “สัตว์ (Beast)” ด้วยเหตุผลเดียวกันหนึ่งปีหลังจากนั้น (สัตว์มหัศจรรย์และถิ่นที่อยู่ บทนำ)
ค.ศ. 1949 ชาวเงือกจับฮิปโปแคมปัสพันธุ์ที่มีหนังสีฟ้าเข้มตัวหนึ่งได้นอกชายฝั่งสกอตแลนด์ หลังจากนั้นก็เลี้ยงมันไว้ ซึ่งฮิปโปแคมปัสนั้นมีหัวและลำตัวท่อนหน้าเป็นม้า แต่หางและลำตัวท่อนหลังเหมือนปลายักษ์ (ฮิปโปแคมปัส, สัตว์มหัศจรรย์และถิ่นที่อยู่)
สัปดาห์สุดท้ายของเดือนมกราคม 1995 แฮร์รี่ พอตเตอร์ ที่ได้รับคำแนะนำจากเซดริกในการไขปริศนาจากไข่ทองคำ ตัดสินใจไปห้องน้ำพรีเฟ็คตามคำแนะนำ และสามารถไขปริศนาเสียงกรีดร้องในไข่ทองคำเป็นเพลงได้เป็นครั้งแรก และค้นพบว่ามันเป็นเสียงร้องของเงือก (ถ้วยอัคนี บ.25)
“สิ่งที่เจ้าถวิลหาคราลับหาย
– บทเพลงประสานเสียงของชาวเงือกจากหนังสือ
จะพลัดพรายถูกลักพามาที่นี่
หากปล่อยกาลผ่านพ้นแม้นาที
ชั่วชีวีจะจากลับไม่กลับมา
เพียงชั่วโมงคือกฎกำหนดให้
คำกล่าวใบ้ถึงถิ่นควรเสาะหา
คือต้นแหล่งแห่งเพลงนี้ชี้ชะตา
ไม่อาจร้องจากทั้งฟ้าและแผ่นดิน”
“หาเราได้ไหมให้ตามเสียงมา
– บทเพลงของชาวเงือกจากภาพยนตร์ ขับร้องโดย Abigail Doyle ลูกสาวของ Patrick Doyle ผู้แต่งเพลงให้กับภาพยนตร์เรื่องนี้ (imdb)
บนพื้นเราไม่มีเสียงหรอกหนา
เพียงหนึ่งชั่วโมงที่เธอจะหา
ให้ได้ของที่เราเอามา”
24 กุมภาพันธ์ 1995 (ถ้วยอัคนี บ.20) ชาวเงือกแห่งทะเลสาบฮอกวอตส์ใช้จัตุรัสกลางหมู่บ้านเป็นพื้นที่สำหรับภารกิจที่ 2 ของการประลองเวทไตรภาคี ชาวเงือกนักร้องประสานเสียงร้องเพลงอยู่ที่นั่น และมีคนสี่คนซึ่งต้องมนตร์ให้หลับอยู่ใต้น้ำ ถูกมัดไว้แน่นหนาที่ส่วนหางของรูปสลักหินชาวเงือกขนาดใหญ่เบื้องหลังจัตุรัสด้วยพืชน้ำที่หนา ลื่น และเหนียวมาก เรอให้ตัวแทนประลองเวทมาช่วยเหลือ (ถ้วยอัคนี บ.26)
3 กรกฎาคม 1997 ชาวเงือกร่วมไว้อาลัยการจากไปของอัลบัส ดัมเบิลดอร์ พวกเขาปรากฏตัวในพิธีศพโดยปริ่มอยู่ต่ำกว่าผิวน้ำไม่กี่นิ้ว (ทำให้แฮร์รี่คิดถึงอินฟีรี) เพื่อประสานเสียงร้องเพลงด้วยภาษาแปลกประหลาดของชาวเงือก ดนตรีนั้นชวนให้ขนลุกซู่ ไม่ใช่ว่ามันไม่ไพเราะ แต่เพราะมันบ่งบอกชัดถึงการสูญเสียและความหมดอาลัย (แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับเจ้าชายเลือดผสม บ.30)
นิรุกติศาสตร์
คำว่า Mer น่าจะมีที่มาจาก mere ซึ่งหมายถึง บึง ทะเลสาบ ท้องทะเล หรือหนองน้ำ (Merriam-Webster.com) ซึ่ง Merpeople ก็หมายถึง ชาวบึง ชาวทะเลสาบ หรือชาวเงือก ในแฮร์รี่ พอตเตอร์ เจ.เค.โรว์ลิ่ง จำแนกคำต่าง ๆ สำหรับเงือกไว้ดังนี้
- Mermish ภาษาเงือก เกี่ยวกับเงือก เช่น Language of Mermish
- Mermaid เงือกเพศหญิง
- Merman เงือกเพศชาย
- Merpeople ชาวเงือก
- Merperson เงือก
- Merchieftainess ประมุขหญิงของชาวเงือก (chief merperson) มีที่มาจาก mer + chieftainess (ประมุขหญิง) (Merriam-Webster.com) เนื่องจากความหมายของคำ ผู้เขียนจึงคาดเดาว่าตำแหน่งดังกล่าวนี้ใช้สำหรับเงือกหญิงเท่านั้น ในกรณีของเงือกเพศชายน่าจะใช้ด้วยคำว่า Merchieftain ที่มาจาก mer + chieftain (ประมุข / หัวหน้าเผ่า) (Merriam-Webster.com)
- Selkie ใช้เรียกเงือกชาวสก็อต เดิมเป็นคำในภาษาสก็อตที่มีความหมายถึง แมวน้ำสีเทา (Halichoerus grypus) ตามตำนานแล้วเซลกีไม่นับเป็นเงือก เพราะมันคือแมวน้ำที่สามารถแปลงเป็นผู้หญิงได้ด้วยการถอดหนังแมวน้ำออกจากตัวเพื่อเผยร่างมนุษย์ออกมา
เกร็ดน่ารู้
- อัลบัส ดัมเบิลดอร์ อาจารย์ใหญ่แห่งฮอกวอตส์ มีความเข้าใจและพูดในภาษาเงือก (Mermish) ได้ (Bloomsbury Live Chat, 30 ก.ค. 2007)
- มิราเบลล่า พลันเคตต์ (Mirabella Plunkett) เป็นแม่มดในการ์ดกบช็อกโกแลตที่มีชื่อเสียงจากการที่เธอตกหลุมรักเงือกหนุ่ม (merman) แห่งทะเลสาบล็อคโลมอนด์ (Loch Lomond) แต่เพราะถูกขัดขวางจากครอบครัว มิราเบลล่าจึงแปลงร่างเป็นปลาแฮดด็อกเพื่อไปอยู่กับเงือกหนุ่ม และไม่มีใครเห็นเธออีกเลยนับแต่นั้น (การ์ดกบช็อกโกแลต)
- เจ.เค.โรว์ลิ่ง เคยวางแผนให้รอนและแฮร์รี่ที่อยู่ในรถฟอร์ดแองเกลียตกลงไปในทะเลสาบแล้วเจอกับชาวเงือก ตั้งแต่ แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับห้องแห่งความลับ แต่ก็ถูกยกเลิกไป (Pottermore)
- ในภาพยนตร์ แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับถ้วยอัคนี ทีมออกแบบได้เปลี่ยนที่อาศัยของชาวเงือกให้เป็นงานสถาปัตยกรรมหักพังแทนถ้ำอย่างในหนังสือ
- ชาวเงือกที่เราเห็นในภาพยนตร์ แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับถ้วยอัคนี ได้รับการออกแบบภาพ Concept Art โดย Adam Brockbank และสร้างเป็น Visual Effect ให้มีชีวิตขึ้นจริงในภาพยนตร์โดย Jimmy Mitchell โดยออกแบบให้เงือกมีเส้นผมเหมือนหนวดแมงกะพรุน มีดวงตาและปากเหมือนปลา (Harry Potter: Page to Screen, น. 431)
- ในภาพยนตร์ แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับถ้วยอัคนี ผู้ขับร้องเพลงปริศนาในไข่ทองคำที่เป็นเสียงร้องของเงือก คือ Abigail Doyle ลูกสาวของ Patrick Doyle ผู้แต่งเพลงให้กับภาพยนตร์เรื่องนี้ (imdb)
