แว่นตาและสายตา

แว่นตากับพ่อมดแม่มดเป็นคำถามที่สร้างความสงสัยอยู่เสมอ เราทราบกันดีว่าพ่อมดแม่มดในโลกเวทมนตร์ของ เจ.เค.โรว์ลิ่ง นั้น สามารถใช้เวทมนตร์ น้ำยา หรือคาถา ในการจัดการหรือรับมือปัญหาทางสุขภาพปกติที่มักเกิ้ลต้องเผชิญได้อย่างง่ายดาย แต่ปัญหาทางสายตาดูจะเป็นสิ่งที่แม้แต่พ่อมดแม่มดก็ยังไม่กล้าหรือเป็นเรื่องยากที่ใช้เวทมนตร์เพื่อรักษามัน เห็นได้จากพ่อมดแม่มดหรือแม้แต่ก๊อบลินจำนวนหนึ่งที่ยังคงสวมแว่นตาอยู่

ใครบ้างที่สวมแว่นตาในหนังสือ

1. ก๊อบลินตรวจอัญมณี (ไม่ระบุบุคคลและจำนวนคนแน่ชัด) ก๊อบลินของกริงกอตส์ที่ตรวจอัญมณี ในหนังสือระบุว่า examining precious stones through eyeglasses. ซึ่งในเล่มภาษาไทยใช้ว่ากล้องส่องดูอัญมณี แต่ eyeglasses หมายถึงแว่นตา ไม่ใช่ กล้องหรือแว่นขยายสำหรับส่องอัญมณี ที่ใช้ภาษาอังกฤษว่า Loupe
2. เจมส์ พอตเตอร์ (ศิลาอาถรรพ์ บ.12 น.253)
3. ซีบิลล์ ทรีลอว์นีย์ ศาสตราจารย์วิชาพยากรณ์ศาสตร์ของฮอกวอตส์ ที่สวมแว่นตาอันใหญ่ ซึ่งทำให้ดวงตาของเธอดูโตกว่าขนาดปกติหลายเท่า (นักโทษแห่งอัซคาบัน บ.6 น.128)
4. ท้อฟตี้ ศาสตราจารย์ผู้คุมสอบ ว.พ.ร.ส. ในปีของแฮร์รี่ เขาเป็นพ่อมดแก่และหัวล้านที่สวมแว่นตาแบบหนีบจมูก (pince-nez) (ภาคีนกฟีนิกซ์ บ.31 น.860)
5. บ็อบ อ็อกเดน เจ้าหน้าที่ของกองบังคับควบคุมกฎหมายเวทมนตร์ของกระทรวงเวทมนตร์อังกฤษ ชายที่ดัมเบิลดอร์อาศัยความทรงจำของเขาพาแฮร์รี่ไปรู้จักกับตระกูลก๊อนท์ เขาสวมแว่นตาใหญ่หนาที่ทำให้ตามองดูเป็นจุดดำเล็กๆ (เจ้าชายเลือดผสม บ.10 น.215)
6. บอร์กิน หนึ่งในเจ้าของร้านบอร์กินและเบิร์กส์ในตรอกน็อกเทิร์น เขาสวมแว่นตากลมๆ แบบหนีบเข้าที่ดั้งจมูก (pince-nez) (ห้องแห่งความลับ บ.4 น.71)
7. เพอร์ซี่ วีสลีย์ พี่ชายคนหนึ่งของรอน วีสลีย์ เขาสวมแว่นตาขอบหนา (horn-rimmed spectacles) (ศิลาอาถรรพ์ บ.12 น.246, ถ้วยอัคนี บ.5 น.73) ในอดีตแว่นตาทรง horn-rimmed ผลิตกรอบขึ้นมาด้วยเขาสัตว์หรือกระดองของเต่าจริงๆ ทำให้เรียกชื่อทรงแว่นทรงนี้ว่า แว่นกรอบเขา (อ้างอิง https://en.wikipedia.org/wiki/Horn-rimmed_glasses)
8. มาฟัลด้า ฮอบเคิร์ก ผู้ช่วยในกองตรวจสอบการใช้เวทมนตร์ในทางที่ไม่ถูกต้อง (เครื่องรางยมทูต บ.12 น.222)
9. มิเนอร์ว่า มักกอนนากัล ศาสตราจารย์วิชาแปลงร่าง (1956-1998) และรองอาจารย์ใหญ่ฮอกวอตส์ (1991-1998 อาจก่อนหน้านั้นด้วย) เธอสวมแว่นตากรอบสี่เหลี่ยม (ศิลาอาถรรพ์ บ.1 น.20)
10. เมอร์เทิล วอร์เรน หรือ เมอร์เทิลจอมคร่ำครวญ เธอสวมแว่นตาสีมุกหนาเตอะ (ห้องแห่งความลับ บ.8 น.166)
11. ริต้า สกีตเตอร์ นักข่าวหญิงผู้เชี่ยวชาญการทำให้ใครก็ตามมีมลทินหรือได้รับความเสียหายของสำนักพิมพ์เดลี่พรอเฟ็ต เธอสวมแว่นตาประดับพลอย (ถ้วยอัคนี บ.18 น.347)
12. รูฟัส สคริมเจอร์ รัฐมนตรีกระทรวงเวทมนตร์ ผู้สวมแว่นตากรอบลวด (เจ้าชายเลือดผสม บ.1 น.28)
13. วิลเฮลมิน่า กรับบลี-แพลงก์ ศาสตราจารย์วิชาดูแลสัตว์วิเศษที่มาสอนแทนแฮกริดชั่วคราวในภาค 5 เธอสวมแว่นตาข้างเดียว เธอไม่ได้ใส่เป็นปกติ แต่ใช้เมื่อต้องการตรวจสอบร่างของเฮ็ดวิกที่ได้รับบาดเจ็บอย่างละเอียด (ภาคีนกฟีนิกซ์ บ.17 น.439)
14. อะมีเลีย ซูซาน โบนส์ หัวหน้ากองบังคับควบคุมกฎหมายเวทมนตร์ เธอสวมแว่นตาข้างเดียวในวันพิจารณาคดีของแฮร์รี่ พอตเตอร์ (ภาคีนกฟีนิกซ์ บ.8 น.178, 183)
15. อัลบัส ดัมเบิลดอร์ แว่นเป็นรูปพระจันทร์ครึ่งเสี้ยว (ศิลาอาถรรพ์ บ.1 น.19)
16. อาเธอร์ วีสลีย์ พ่อของรอน วีสลีย์ และพี่น้องของเขา อาเธอร์สวมแว่นตากรอบเขา (horn-rimmed glasses) (ภาคีนกฟีนิกซ์ บ.5 น.110)
17. อาเบอร์ฟอร์ธ ดัมเบิลดอร์ น้องชายของอัลบัส ดัมเบิลดอร์ เจ้าของร้านหัวหมู (เครื่องรางยมทูต บ.28 น.514)
18. เอลเดร็ด วอร์เพิล พ่อมดร่างเล็กที่สวมแว่นเพราะสายตาสั้น ผู้เขียนหนังสือ พี่น้องเลือดสาบาน: ชีวิตท่ามกลางผีดิบดูดเลือด (เจ้าชายเลือดผสม บ.15 น.332)
19. เออร์นี่ แพรงก์ พ่อมดสูงวัยคนรับรถเมล์อัศวิน เขาสวมแว่นหนาเตอะ (นักโทษแห่งอัซคาบัน บ.3 น.51)
20. แฮร์รี่ พอตเตอร์ สวมแว่นตากลม (ศิลาอาถรรพ์ บ.2 น.32)

ใครบ้างที่สวมแว่นตาในภาพยนตร์

1. บ็อกร็อด ก๊อบลินกริงกอตส์ ในภาค 7 ที่สวมแว่นเฉพาะในภาพยนตร์แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับเครื่องรางยมทูต ภาค 2 เท่านั้น
2. ฟิเลียส ฟลิตวิก สวมแว่นกลมในคาแรคเตอร์ที่ถูกปรับใหม่ตั้งแต่ภาคนักโทษแห่งอัซคาบัน เป็นต้นมา
3. หัวหน้าก๊อบลินที่กริงกอตส์ ระบุสวมแว่นเฉพาะในภาพยนตร์เท่านั้น
4. เอม็อส ดิกกอรี่ พ่อของเซดริก ดิกกอรี่ ซึ่งในหนังสือไม่ได้ระบุไว้ว่าเขาสวมแว่นตา แต่ในภาพยนตร์เขาสวมแว่นตา

เหตุผลที่ เจ.เค.โรว์ลิ่ง ให้แฮร์รี่ พอตเตอร์ สวมแว่นตา

เจ.เค.โรว์ลิ่ง เคยให้สัมภาษณ์ถึงเหตุผลของเรื่องนี้ไว้อย่างน้อย 2 ครั้ง ว่าทำไมเขาถึงแฮร์รี่ พอตเตอร์ ต้องสวมแว่น

29 มกราคม 1999 เจ.เค.โรว์ลิ่ง ให้สัมภาษณ์ผ่านทาง The Independent ว่าฉันวาดภาพแฮร์รี่สวมแว่นขึ้นมา เพราะเธอต้องสวมแว่นตาหนาเตอะตอนเป็นเด็กและหงุดหงิดที่ “คนกลุ่มนี้” พยายามอย่างหนักแต่ก็ไม่เคยได้เป็นฮีโร่

16 กรกฎาคม 2005 เจ.เค.โรว์ลิ่ง ให้สัมภาษณ์ในงานแถลงข่าวที่เอดินบะระ ผ่านทาง ITV

“เพราะฉันต้องสวมแว่นตลอดตอนเป็นเด็ก ฉันรู้สึกรำคาญและเบื่อหน่ายกับการที่ใครสักคนในหนังสือสวมแว่นตาแล้วหมายถึงคนที่ฉลาดเสมอ มันทำให้ฉันหงุดหงิดจริงๆ และฉันอยากอ่านเรื่องของวีรบุรุษที่สวมแว่นตา

มันยังทำหน้าที่เชิงสัญลักษณ์ด้วย สัญลักษณ์ที่บ่งบอกว่าแฮร์รี่เป็นดวงตาคู่หลักที่หนังสือทั้งชุดรับรู้ผ่านมุมมองของแฮร์รี่เสมอ บางครั้งมันไม่เป็นอย่างที่เขาเห็น คุณก็รู้ว่ามันเป็นปัญหา เขาถึงต้องสวมแว่นตา”

– เจ.เค.โรว์ลิ่ง, 16 กรกฎาคม 2005

เป็นการสื่อสารว่า บางครั้งมุมมองของแฮร์รี่ที่มองต่อเหตุการณ์นั้นๆ แฮร์รี่รับรู้แค่มุมมองตนเอง แค่ส่วนหนึ่ง ไม่ได้ชัดเจนทั้งหมด การสวมแว่นทำให้เขามองเห็นอะไรได้ชัดเจนขึ้น กระจ่างขึ้น มันเหมือนคนเราทั่วไปที่คิดว่าสิ่งที่รู้ ที่เห็น ในมุมมองของตัวเองนั้นถูกต้องชัดเจน แต่ความจริงที่มากกว่านั้น ซึ่งคุณอาจรู้เห็นมันไม่ชัดเจนพอก็ได้ คุณอาจแค่ตัดสินเอาจากมุมมองที่สายตาของคุณมองเห็นอย่างพล่าเลือนและคิดไปเอง บางครั้งหรือหลายครั้งเราต้องพึ่งตัวช่วยเพื่อให้มองสิ่งต่างๆ ได้ชัดเจนและลึกขึ้นนั่นเอง

สายตาของแฮร์รี่ พอตเตอร์

แม้คำตอบจะไม่ระบุอย่างตรงไปตรงมา แต่คำอธิบายสายตาของแฮร์รี่ พอตเตอร์ สามารถระบุได้ว่าเขา “สายตาสั้น” โดยอ้างอิงจาก

“แว่นตาของเขาทำให้เขามองเห็นอะไรพร่ามัวไปหมด เพราะกอยล์ไม่ต้องใช้แว่นตา”

– แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับห้องแห่งความลับ บ.12 น้ำยาสรรพรส

ตอนที่แฮร์รี่เปลี่ยนร่างเป็นกอยล์ เขาพบว่า “แว่นตาของเขาทำให้เขามองเห็นอะไรพร่ามัวไปหมด” บ่งบอกถึงสภาวะคนสายตาปกติที่มองผ่านเลนส์แว่นของคนสายตาสั้น เพราะหากเลนส์สายตายาวจะมีการมองเห็นส่วนที่ชัดอยู่บ้าง

แฮร์รี่วางถ้วยมีเชิงและกำลังจะหันหลังกลับไปที่เตียงเมื่อมีบางสิ่งสะดุดสายตา สัตว์อะไรตัวหนึ่งกำลังย่องข้ามสนามสีเงินยวงมา

แฮร์รี่เผ่นกลับไปที่โต๊ะข้างเตียง คว้าแว่นมาสวม

– แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับนักโทษแห่งอัซคาบัน บทที่ 15 ควิดดิชนัดชิงแชมป์

จากข้อความนี้และในฉากดังกล่าว แฮร์รี่ซึ่งตื่นแล้วลุกขึ้นจากเตียงมากินน้ำ มองเห็นบางอย่างเคลื่อนไหวนอกหน้าต่างที่สนามไกลออกไป แต่มองเห็นได้ไม่ชัด จนต้องไปหยิบแว่นมาดู แล้วพบว่าที่เห็นเป็นครุกแชงก์ อยู่กับหมาใหญ่สีดำที่เขาเข้าใจว่าเป็นกริม แต่คือซิเรียส แบล็ก ซึ่งส่วนนี้ทำให้เราเห็นว่า แม้แต่ในระยะไกลออกไป แฮร์รี่ก็มองเห็นได้ไม่ชัดนัก จนต้องพึ่งแว่นตาเพื่อให้เห็นชัดเจนขึ้น เป็นลักษณะความผิดปกติทางสายตาแบบคนสายตาสั้น

เด็กชายลืมตาขึ้น

ทุกอย่างเป็นภาพพร่ามัว มีคนถอดแว่นตาเขาออก แฮร์รี่กำลังนอนอยู่ในห้องพยาบาลอันมืดมิด ตรงสุดปลายห้องพักเขาพอมองเห็นมาดามพอมฟรีย์ที่หันหลังให้เขาอยู่ เธอกำลังก้มตัวอยู่เหนือเตียงหนึ่ง แฮร์รี่หยีตามอง ผมสีแดงของรอนโผล่มาให้เห็นจากใต้แขนของมาดามพอมฟรีย์

– แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับนักโทษแห่งอัซคาบัน บทที่ 21 ความลับของเฮอร์ไมโอนี่

การที่แฮร์รี่เห็นทุกอย่างพร่ามัว และต้องพยายามหยีตาเพื่อมองภาพพร่ามัวให้ชัดขึ้น สะท้อนถึงการเป็นคนสายตาสั้นได้ชัดเจนมาก

“แฮร์รี่ปรือตาขึ้น มีคนถอดแว่นตาของเขาออก เขาพอมองเห็นเงารางๆ (fuzzy outlines) ของนายวีสลีย์กับบิลอยู่ใกล้ๆ นางวีสลีย์ลุกขึ้นยืน”

– แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับถ้วยอัคนี บทที่ 36 ต่างวิถีทาง

ซึ่งลักษณะภาพที่แฮร์รี่เห็นเป็นเงารางๆ นั้น เป็นลักษณะที่แสดงออกของคนที่มีสายตาสั้น ขณะที่คนสายตายาวจะมองในระยะใกล้เบลอ แต่ระยะไกลตัวชัดเจน

แฮร์รี่ยื่นหน้าออกมาจากหลังผ้าเช็ดตัว ห้องเปลี่ยนเสื้อผ้าดูพร่ามัว เนื่องจากเขาไม่ได้สวมแว่นตา แต่เขายังบอกได้อยู่ดีว่าใบหน้าของทุกคนหันมาทางเขา

– แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับถ้วยอัคนี บทที่ 18 กองทัพดัมเบิลดอร์

เขาขึ้นเตียงนอน อ้าปากหาว เมื่อถอดแว่นตาออกแล้ว ดอกไม้ไฟที่ผ่านหน้าต่างมาเป็นระยะๆ นั้นดูพร่ามัว เหมือนกลุ่มเมฆที่ส่องแสงเป็นประกาย…

– แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับภาคีนกฟีนิกซ์ บทที่ 28 ความทรงจำที่เลวร้ายที่สุดของสเนป

เน้นย้ำว่าเขาสายตาสั้น เพราะเห็นห้องเปลี่ยนเสื้อผ้าพร่ามัว และพลุเบลอเป็นเหมือนกลุ่มเมฆ

“แฮร์รี่ สายตาเธอนี่แย่มากๆ เลยนะ”

– เฮอร์ไมโอนี่ เกรนเจอร์ (แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับเครื่องรางยมทูต บทที่ 4 พอตเตอร์เจ็ดคน)

ในประโยคนี้ของเฮอร์ไมโอนี่น่าจะสื่อสารว่าเธอมองเห็นทุกอย่างเบลอไปหมดเมื่ออยู่ในร่างของแฮร์รี่ที่ไม่ได้ใส่แว่น

แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับเครื่องรางยมทูต บทที่ 7 พินัยกรรมของอัลบัส ดัมเบิลดอร์ ระบุว่า แฮร์รี่สามารถใช้ไม้กายสิทธิ์ชี้ไปที่แว่นตาของเขาซึ่งวางอยู่บนโต๊ะที่แน่นขนัดไปด้วยของห่างจากตัวแค่ฟุตเดียวได้ ในจุดนี้สามารถมองได้สองกรณีคือ แฮร์รี่จดจำได้ว่าวางแว่นได้ตรงไหน กับ แฮร์รี่สามารถมองเห็นวัตถุระยะใกล้ได้

นอกจากนี้ อาการสายตายาวนั้นจะเกิดขึ้นโดยมากในวัยที่สูงอายุขึ้นไป ตามกระบวนการธรรมชาติที่สายตาจะค่อยๆ ยาวขึ้น

เกร็ดน่ารู้

• ในภาพยนตร์แฟรนไชส์ แฮร์รี่ พอตเตอร์ ผู้ออกแบบแว่นตาให้แฮร์รี่ก็คือ William Luff ผู้ออกแบบแว่นตาให้กับภาพยนตร์มากมายหลายเรื่อง
• แว่นตาไม่สามารถป้องกันคุณจากการจ้องตาบาซิลิสก์ได้ หากคนที่ใส่แว่นจ้องตากับบาซิลิสก์โดยตรงก็จะถึงแก่ความตาย เช่นเดียวกับเมอร์เทิลจอมคร่ำครวญ (อ้างอิง เจ.เค.โรว์ลิ่ง 16 กรกฎาคม 2005)
• แอนิเมไจที่สวมแว่นตา เมื่อเปลี่ยนร่างเป็นสัตว์ จะมีตำหนิที่ร่างแอนิเมจัสของตัวเองด้วย เช่น ร่างแมวของมักกอนนากัลที่มีลายรอบดวงตาคล้ายกรอบแว่นสี่เหลี่ยมของเธอ หรือริต้า ที่มีรอยตำหนิในร่างแมลงปีกแข็งของเธอเป็นลวดลายรอบตาคล้ายแว่นประดับพลอยของเธอด้วย
• ในภาพยนตร์ แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับห้องแห่งความลับ เฮอร์ไมโอนี่ ใช้คาถา โอคูลัส เรปาโร ซ่อมแซมแว่นให้แฮร์รี่ที่ได้รับความเสียหายระหว่างในเครือข่ายฟลูจนไปโผล่ตรอกน็อกเทิร์น แต่ในหนังสือคนที่ซ่อมแว่นให้แฮร์รี่ในฉากดังกล่าวคือ อาเธอร์ วีสลีย์ โดยไม่ออกเสียงคำร่ายคาถา (ห้องแห่งความลับ บ.4 น.76)
• ในภาพวาดศาสตราจารย์โพโมน่า สเปราต์ ผู้สอนวิชาสมุนไพรศาสตร์และอ.ประจำบ้านฮัฟเฟิลพัฟ ที่วาดโดยเจ.เค.โรว์ลิ่ง เธอให้ศาสตราจารย์สวมแว่นตา แต่ในหนังสือไม่มีการระบุไว้เลยว่าเธอสวมแว่น